Instrumenty pochodne od podstaw – część 4

Znaczenie czasu na rynku kontraktów

Pierwszy i ostatni dzień obrotu

W tym samym momencie na giełdzie dostępnych jest kilka kontraktów na ten sam instrument (na przykład na indeks WIG20) różniących się jednak od siebie miesiącami wykonania (dostawy). Mówi się, że kontrakt notowany jest w kilku seriach. Serie oznacza się nazwami miesięcy, w których kontrakt wygasa. Dzięki temu osoby stosujące kontrakty terminowe do zabezpieczania mogą wybrać kontrakt z najdogodniejszym dla nich terminem wykonania. Giełdy każdorazowo podają termin wprowadzania kontraktów do obrotu oraz ostatni dzień ich notowania na rynku. Największa płynność występuje zwykle na tych kontraktach, których termin wygaśnięcia jest najbliższy. Najczęściej są to dwie pierwsze serie lub ta seria, która najwcześniej zniknie z rynku. Jeśli w danym momencie notowane są kontrakty na WIG20 z terminami wygaśnięcia we wrześniu, grudniu oraz marcu i czerwcu kolejnego roku, to regułą jest, że najwyższe obroty będą na serii wrześniowej. Mniej więcej na dwa, trzy tygodnie przed wygaśnięciem danej serii, obrót zaczyna się przenosić na „kolejny miesiąc”. W powyższym przykładzie będzie to seria grudniowa. Przy spekulacji powinniśmy interesować się właśnie tymi seriami, które mają największą płynność.

Do oznaczania miesięcy stosuje się specjalne symbole literowe: H – marzec, M – czerwiec, U – wrzesień, Z – grudzień. FW20M2220 będzie oznaczać kontrakt terminowy (F) na indeks WIG20 (W20) wygasający w czerwcu (M) 2022 roku (22). Liczba „20” na końcu oznacza mnożnik 20.

FKGHZ21 to kontrakt na akcje KGHM wygasający w grudniu 2021 roku.

W tabeli 1.6 podajemy wszystkie symbole miesięcy wygasania kontraktów.

Cena rozliczenia

Giełdy podają sposób wyliczania ceny rozliczeniowej w specyfikacji (standardzie) kontraktów. Istnieją dwa rodzaje ceny rozliczenia – dzienny kurs rozliczeniowy oraz ostateczny kurs rozliczeniowy. Dzienny kurs służy do codziennego rozliczania wyników sesji każdego inwestora. Na podstawie tego kursu oblicza się zyski i straty na wszystkich rachunkach i księguje odpowiednie wartości. Kursem rozliczenia jest najczęściej ostatnia cena transakcji w danym dniu.

W wypadku kontraktów notowanych na GPW w Warszawie cenę rozliczenia stanowi kurs zamknięcia kontraktów danej serii – czyli cena ostatniej transakcji w danym dniu. Do transakcji tej dochodzi najczęściej w czasie specjalnej fazy sesji zwanej fixingiem na zamknięcie. Tuż przed zakończeniem sesji, od godziny 16:50 do 17:00 (stan na 2020 rok), trwa faza nazwana „przed zamknięciem”. W tym czasie inwestorzy składają zlecenia kupna i sprzedaży, które pozwolą na ustalenie dziennej ceny rozliczeniowej.

Zlecenia te są kojarzone i realizowane o 17:00, zaś ustalony wtedy kurs stanowi właśnie cenę rozliczenia (i jest równocześnie ceną ostatniej transakcji).

W przypadku najbardziej płynnych kontraktów, czyli na indeks WIG20, obrót w czasie fixingu na zamknięcie stanowi kilka procent całości dziennych obrotów.

Poza dziennym kursem rozliczenia, giełdy określają również sposób obliczania ostatecznego kursu rozliczenia, czyli ceny w ostatnim dniu notowania każdej serii kontraktów. Cena ta jest ściśle związana z ceną na rynku rzeczywistym. Najczęściej jest to po prostu właśnie cena danego towaru (lub instrumentu finansowego) z rynku kasowego. Taką zasadę przyjęto na GPW w odniesieniu do kontraktów na waluty. Ostateczną ceną rozliczenia jest kurs waluty (dolara lub euro) ustalony na fixingu przez Narodowy Bank Polski.

Nieco inaczej wygląda to w przypadku kontraktów indeksowych i akcyjnych. W przypadku kontraktów na akcje ostateczny kurs rozliczeniowy to kurs ostatniej transakcji akcjami w dniu rozliczenia. W przypadku kontraktów indeksowych to średnia wartości indeksu z ostatniej godziny po odrzuceniu pięciu najniższych i najwyższych wartości. W przypadku WIG20 będzie to 240 obserwacji co 15 sekund + wartość z fixingu. Taka formuła ma na celu wyeliminowanie sytuacji, w których pojedyncza wartość mogłaby wpłynąć na średnią.